مطلب 42 : چتائی

الیاف چتائی از ساقه گیاه یکساله ای که ارتفاع 3 تا 3.5 متر دارد گرفته می شود.
این گیاه احتیاج به زمین مرطوب و مقوی و هوای گرم و مرطوب دارد که این شرایط همه در دهانه رودخانه های هیمالیا در هندوستان و پاکستان موجود می باشد و از این دو کشور در حدود 95% محصول چتائی دنیا بوجود می آید.

 

مطلب 41: موارد مصرف کنف

 مصارف عمده کنف در گونی، پارچه لفاف،پارچه های رومبلی و ریسمان است و ریسمان تهیه شده از کنف بنام نخ سطلی معروف است .

الیاف کنف استحکام زیادی ندارد.

---

 کنف فقط 65% سلولز خالص دارد و میزان جذب رطوبت آن 7% است.مقدار زیادی ماده چربی بنام لیگنین دارد و لذا اولاً رنگ آن زرد خاکستری است و قابل سفید کردن ندارد و دیگر اینکه در محلول ید و اسید سولفوریک فعل و انفعال سلولز خالص را نمی دهد و به جای آبی شدن زرد می گردد.

لیگنین بوسیله محلول فلوروگلوسین قرمز و توسط محلول املاح انیلین نارنجی می شود که وسیله ای برای تشخیص کنف می باشد.

کتونین( Cotonin ) پارچه هایی است که از مخلوطی از الیاف ریز کنف با کتان، پنبه و پشم بدست می آید.

کنف قابلیت جذب رطوبت بالا را دارد و وزن مخصوص نسبتاً بالای آن باعث مقدار زیادی افت خوب پارچه شده و ضمناً بدلیل وجود زیادی مواد صمغی در الیاف کنف، مقاومت آن در برابر عوامل بیولوژیک بمراتب بیشتر از پنبه و کتان است.

مطلب 40: کنف (چتائی)، انواع کنف:

کنف یا چتائی (Jute): الیاف کنف از ساقه علفی گرفته می شود که عمدتاً در هندوستان کشت می شود. ارتفاع ساقه کنف از 5/1 تا 5/4 متر می رسد و قطر ساقه های آن در حدود 2 سانتیمتر است. یکی از انواع کنف بوته شاهدانه است و چون محل صدور کنف از کلکته در هندوستان است در اروپا معروف به شاهدانه کلکته می باشد.  

---

 برای به دست آوردن الیاف کنف، ساقه ها را موقع گل بریده و در آب دسته می کنند که به واسطه تخمیر مواد چربی آن سست می شود و بعد از 10 روز آنها را از آب بیرون آورده و الیاف را با دست از سایر مواد جدا می کنند. طول الیاف کنف فوق العاده زیاد است و ممکن است به 2 الی 5 متر برسد. قطر آن 2 سانتیمتر است، پس از جداسازی الیاف از ساقه، آنها را در معرض آفتاب قرار داده تا خشک شود و در پایان الیاف را بسته بندی و به کارخانجات ریسندگی ارسال می کنند. رنگ الیاف کنف زرد و قهوه ای مایل به خاکستری است و از شفافیت زیادی برخوردار است (مانند ابریشم).

مطلب 39: منظورهای متصور از کشت کتان:

کتان را از دو نقطه نظر کشت می نمایند. یکی برای استفاده از دانه و چربی آن و دیگری برای استفاده از الیاف آن است. روغن دانه کتان یکی از روغن های مهم صنعتی است که از آن برای ساختن رنگ روغنی، لینولئوم، مرکب چاپ، چرم مصنوعی و رزین های مصنوعی برای تهیه ورنی استفاده می شود.  

---

روغن دانه کتان و بعضی از روغن های نباتی دیگر در مجاورت هوا جذب اکسیژن کرده و خشک می شود. روغن کتان به روغن بزرگ موسوم است.

از الیاف بلند کتان که بین 30 تا 90 سانتیمتر است برای بافتن پارچه های کتانی و از الیاف کوتاه و آخال آن براس تهیه تور ماهیگیری و طناب استفاده می شود. استقامت کتان به مراتب بیشتر از پنبه است ولی مقاومت آن در مجاورت اکسیژن کم است و به مروز شکننده می شود. نخ های کتان برای رومیزی- ملافه و البسه به کار می رود. الیاف کتان مانند پنبه از آفت بید خوردگی در امان است ولی مورد حمله باکتری ها قرار گرفته که کفک می زند و می پوسد.

مطلب 38: مشخصه های منحصر به فرد و خواص الیاف کتان:

قسمت اعظم کتان از سلولز است و بدین جهت مانند پنبه توسط محلول ید و اسید سولفوریک آبی می شود. میزان سلولز در کتان= 86 %- مواد سفیده ای= 4 %- پکتین= 3/4% و لیگنین= 3 % است. کتان مانند پنبه جاذب الرطوبه است و رطوبت هوا را جذب می کند. مقدار متوسط رطوبت آن 7 % است. علاوه بر آن مقدار جزئی مواد چربی و 1 الی 5 % مواد معدنی دارد. 

---

 کتان خام به رنگ خاکستری یا زرد است و برای سفید کردن آن مانند پنبه عمل می کنند با این تفاوت که در مقابل مواد اکسید کننده از پنبه حساس تر است و اگر دقت کامل نشود و الیاف را به موقع از محلول سفیدکننده خارج نکنند شکننده و بی دوام می شود. توصیه می شود که پارچه کتانی را در نور ماه پهن نکنند زیرا پوسیده می شود بدین علت که اکسیژن هوا موجب پوسیدگی الیاف می شود و ممکن است مهتاب عمل کاتالیزور را انجام دهد.

محلول شوایتزر الیاف کتان را متورم می کند. تورم الیاف تقریباً یکنواخت است و شبیه پنبه مرسریزه می باشد. در رابطه با تاثیر مواد شیمیایی بر روی کتان قابل به ذکر است که قلیاهای ضعیف در روی الیاف کتان که از سلولز است تاثیری ندارند که این روش برای سفید کردن کتان به کار می رود لیکن در محیط قلیایی مواد سفیده ای، پکتین و چوب های اضافی حل می شوند و در نتیجه درصد سلولز کتان به 99 % می رسد لیکن با خارج شدن پکتین استحکام لیف کتان کم می شود. کتان در مجارورت اسید از بین می رود. کتان در مجاورت شعله خیلی سریع می سوزد که شعله آن زرد و خاکسترش کم است و بوی کاغذ سوخته را می دهد.